Teknoloji ve dijital temelli ekosistem her geçen yıl derinlik kazanıyor. 2010 yılından sonra ekonomi ve yaşamın her alanı teknoloji ve dijital sistemlerle yeniden tasarlanıyor. Bu durum iş yaşamını, ekonominin işleyişini, insanın gündelik yaşamını ve hatta sosyal yaşamı, hukuk ve siyasal sistemleri de kökten etkiliyor, değişime zorluyor.
Geleneksel iş yapış şekline alışmış, teknoloji ve dijital değişime zorlanan şirketleri, kurumları, yapıları ve elbette tek tek bireyleri zor günler bekliyor.
Üretim ve hizmet sektörlerinde teknoloji temelli yeni nesil şirketler ciddi anlamda geleneksel şirketleri tehdit ediyor ve her geçen yıl onların yerini almaya başlıyor. Dijital platformlar eski ekonomi şirketlerini yerlerinden ediyor.
Bunun en net göstergelerini eğlence ve medya sektöründe gözlemliyoruz. Spotify ve benzeri platformlar bütün müzik endüstrisini kökten değiştirdi. Netflix ve Youtube birkaç yıla geleneksel TV yayıncılığını tarih kitaplarının arasına yollamak üzere.
Facebook, Twitter, Instagram, Linkedin basılı medyanın yanı sıra internet haber yayıncılığını bile neredeyse bitirmek üzere.
Son yıllarda benzer süreçler ulaşımdan, sağlığa, eğitimden, finansa, tarımdan, perakendeye hemen her sektörde derinlik kazanarak büyüyor.
Nesnelerin interneti, yapay zeka, makine öğrenmesi, robotik sistemler ve yakın bir gelecekte çok daha etkin biçimde devreye girecek olan blockchain teknolojisiyle birlikte tüm sektörler yapısal değişime uğrayacak.
ŞİRKETLER NE YAPMALI?
Böylesine büyük ve köklü değişiklikler olurken şirketler ne yapmalı?
Elbette bu değişime ayak uydurmalı, teknoloji ve dijital yatırımlara hızla yönelmeli.
Bu noktada izlenebilecek en akıllıca yol, bulundukları sektörde mevcut işlerini teknoloji ve dijitalleşmeyle iyileştirme, değiştirme ve dönüştürme planlarını uygularken, “kurumsal fonlar” oluşturarak startup’lara, yeni nesil şirketlere, platformlara yatırım yapmak.
Bana kalırsa bu bir tercih değil, önlerindeki tek seçenek.
Böyle bir karar aldıktan sonra, önlerinde de açıkçası çok fazla seçenek yok. Sermaye ve fon planı oluşturduktan sonra startup’lara nasıl yatırım yapacaklarını belirlemeleri gerekiyor. Eğer yeni ekosistem, startup yatırımı gibi alanlarda yeterli bilgi ve deneyimleri yoksa bu süreçleri yönetmeleri, karar almaları oldukça zorlaşır.
İzleyecekleri yollardan bir tanesi “kurumsal fonlarını” yönetecek profesyonel bir yönetim ekibi oluşturmak, ki bu çok kolay olmaz.
Bir başka yol ise “melek yatırım” fonlarıyla ortaklık kurmak ve işbirlikleri geliştirmek. Geleneksel ekonomi içerisinden gelen çoğu sermayedar ve girişimci, dijital ekonomiyle geç dönemde tanıştığı için kendi kurumsal fonlarını bağımsız olarak yönetmeleri ve yatırım kararı almaları oldukça zor.
İzlenecek en doğru yol güven duyacakları, deneyim sahibi “melek yatırım” fonlarıyla ortaklık kurmaları, yatırım kararlarını onlarla birlikte yönetmeleri.
Böyle bir yol startup girişimcilerini analiz etme, süreç takibi, girişimleri büyütme gibi konularda bilgi ve deneyime kolayca ulaşmalarını sağlar.
Ayrıca mevzuat gereği her bir melek yatırımcı tüzel kişilik sahibi bir “Melek Yatırım Ağı”na dahil olması gerekiyor.
MELEK YATIRIMCILIĞIN YASAL KOŞULLARI
Türkiye’de 15 Şubat 2013’te yayınlanan “Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği”ne göre yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar ya da tecrübeli yatırımcılar bu lisansı almaya hak kazanabiliyor. Alınan lisans 5 yıl süre için geçerli oluyor ve bu süre içerisinde en fazla 20 farklı yatırıma verdikleri destek vergi avantajından yararlanabiliyor.
Melek yatırımcılık için getirilen vergi desteği en fazla 1 milyon TL yatırım ile sınırlı. Aynı zamanda melek yatırımcılar hisse tutarının yüzde 75’ini vergiden düşebiliyorlar. Melek yatırımcının bir girişime yapacağı yatırımın alt sınırı 20 bin TL, üst sınırı 1 milyon TL. Yine melek yatırımcılar girişim şirketinin yüzde 50’sinden fazlasına sahip olamıyorlar. Şirket yönetimine katılımı yönetim kurulu üyeliği ile sınırlandırılan melek yatırımcının şirketten herhangi bir ücret ya da maaş alması da yasak.
TEK YOL MELEK YATIRIMCILIK
Yukarıda da aktardığımız gibi Türkiye’de 2013 yılında yapılan yasal değişiklik ve alt yapıyla birlikte “melek yatırımcılığın”önü açıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2013’te 155, 2014’te 120, 2015’te 69, 2016’da 68, 2017’de 33 ve 2018’in ilk üç çeyrek sonu verilerine göre 18 kişi “melek yatırımcı lisansı” aldı. Toplamda ise Türkiye’de halen 463 melek yatırımcı bulunuyor. En son yayınlanan BKS İlerleme Raporu’nu buradan inceleyebilirsiniz…
Verilen lisansların illere göre dağılımına bakıldığında İstanbul’un bariz üstünlüğü görülüyor. Lisansların yüzde 77’si İstanbul kaynaklı, yüzde 8’i Ankara, yüzde 5’i İzmir, yüzde 3’ü Bursa, yüzde 5’i de diğer kentlere ait.
ABD’de 300 bin, Avrupa’da ise 70 binin üzerinde melek yatırımcı bulunduğunu düşünecek olursak Türkiye’deki melek yatırımcılığın ne kadar yetersiz ve alınacak ne kadar yol olduğunu görüyoruz. ABD’de her gün 180 girişimci melek yatırımcılardan para alıyor ve melek yatırım tutarı 23 milyar doları bulmuş vaziyette.
16 organize sanayi bölgesi ve yaklaşık 14,5 milyar dolar ihracat gerçekleştiren Bursa’dan melek yatırımcı lisansı almış olan kişi sayısı 15 civarında. Bu son derece az ve Bursa kökenli girişimcilerin henüz daha yeni ekosistemi kavramakta ne kadar yetersiz olduklarının en bariz göstergelerinden birisi.
Bursa kökenli olan ve en tanınmış melek yatırımcı ise Aslonaba Capital’i kuran ve 100 milyon doların üzerinde yatırım yapan Hasan Aslanoba.
Eğer bir yatırımcı olarak melek yatırımcı olmayı düşünüyor veya bir girişimci olarak fikrinize bir melek yatırımcı arıyorsanız aşağıdaki listeden ağlara ulaşabilir ve daha detaylı bilgiler alabilirsiniz.
1 – Melek Yatırım Ağları (Business Angel Networks)
Melek yatırımcıların çalışması için faaliyet gösteren melek yatırımcı ağları.
Bahariye Melek Yatırım | bahariyebusinessangels.com
BIC Angels | bicangels.com
BÜMED Business Angels | buba.com.tr
Egiad Melekleri | egiadmelekleri.org
eTohum | etohum.com
ER-BAN (ERciyes Business Angel Network) | erciyestto.com
Galata Business Angels | galatabusinessangels.com
Istanbul Startup Angels | istanbulstartupangels.com
Keiretsu Forum Türkiye | keiretsuforum.com.tr
LABX | lab-x.org
Metutech-BAN | metutechban.odtuteknokent.com.tr
Şirket Ortağım | sirketortagim.com
TEB Melek Yatırım Platformu | www.melekyatirimplatformu.com
TEB Özel Yatırımcı Kulübü | tebozelyatirimcikulubu.com
TR Angels | trangels.com
2 – Teknoloji Odaklı Hızlandırma Fonları (Tech Accelerator Funds)
Teknoloji odaklı girişimleri fonlayan programlar.
ACT Venture Partners | act-vc.com
Diffusion Capital Partners | dcp.vc
Inovent | inovent.com.tr
Inventram | inventram.com
3 – Ön-Tohum / Tohum (Pre-Seed / Seed)
Kendi kaynakları, mikro risk sermayedarları ve risk sermayedarı şirketler tarafından toplanmış 15 milyon dolar değerlemenin altındaki girişimlere odaklananlar.
Arya Women | aryawomen.com
Aslanoba Capital | aslanobacapital.com
collectivespark | collectivespark.com
Doğa Girişim | dogagirisim.com
F+ Ventures | fplus.ventures
inventures | inventures.com.tr
Letven | letven.com
Proline Ventures | prolineventures.com
Sankonline | sankonline.com
StartersHub | startershub.org
String Ventures | string.ventures
Webrazzi Ventures | ventures.webrazzi.com
Vestel Ventures | vestelventures.com
YT Venture Partners | ytgo.vc
500 Istanbul | 500istanbul.co
4 – Erken Dönem (Early Stage)
15 milyon dolar değerlemenin üzerindeki girişimlerle çalışanlar.
ADD Venture | addventure.to
Buran Ventures | buranvc.com
Earlybird | earlybird.coearlybird.comm
Hummingbird | hummingbird.vc
Idacapital | idacapital.com
Middle East Venture Partners (MEVP) | mevp.com
Revo Capital | revo.vc
STC Ventures | stcventures.com
TRPE Venture Partners | trpeventurepartners.com
Wamda Capital | wamdacapital.com
212 | 212ltd.com
5 – Büyüme + Geç Dönem (Growth+Late Stages)
Büyüme dönemindeki girişimleri destekleyen yatırımcılar.
AKPortföy – AGN | akportfoy.com.tr
DGSK | dgsk.com.tr
iLab Holding | ilab.com.tr
İş Girişim | isgirisim.com.tr
Mediterra Capital | mediterracapital.com
MV Holding | mvholding.com
öncü | oncugsyo.com.tr/
The Abraaj Group | abraaj.com
Verusaturk | verusaturk.com
3TS | 3tscapital.com
6 – Kitlesel fonlama (Crowdfunding)
Fikirleri kitlesel fonlamayla destekleyen platformlar.
Arıkovanı | arikovani.com
Buluşum | bulusum.biz
Crowdfon | crowdfon.com
Fongogo | fongogo.com
Fonlabeni | fonlabeni.com
MELEK YATIRIMCILIK İÇİN YENİ FIRSAT KAPISI: KULÜP HOLDİNG
Bursa iş dünyasında melek yatırımcılık henüz istenen düzeyde olmasa da bu alandaki girişimlerde önümüzdeki dönemde hızlanabilir. Bununla ilgili son girişim ise DGN Teknoloji’nin kurucusu, genç girişimci Dağhan Uzgur’dan geldi.
Dağhan Uzgur yeni yılla birlikte “Kulüp Holding” isimli yeni girişimini duyurdu. Startup girişimleriyle yatırımcıları buluşturmaya ve yeni bir melek yatırımcı ağı oluşturmaya hazırlanan Kulüp Holding, ürken ve bugüne kadar istenen düzeyde teknoloji ve dijital yatırım yapmamış olan Bursa iş dünyası için yeni bir fırsat kapısı aralayabilir.
Açıkçası 2011 yılından beri ciddi bir melek yatırımcı deneyimi olan Bursa kökenli Hasan Aslanoba’dan Bursa iş dünyasının yeterince yararlanamadığını düşünüyorum. Hasan Aslanoba’nın 2018 yılında BUSİAD’ta yaptığı konuşmayı okumanızı öneririm…
Kulüp Holding ve benzeri girişimlerin Bursa sanayicisini ve iş dünyası temsilcilerini daha cesur ve dijital girişimci olmaya yönlendirmesini diliyorum. Açıkçası önlerindeki tek seçenek de melek yatırımcı olmaya yönelmeleri. Keza geçen her saat aleyhlerine işliyor. Ekosistem büyük bir hızla değişiyor ve sermaye el değiştiriyor. Zamanla ellerindeki işlerini, şirketlerini, müşterilerini ve en nihayetinde sermayelerini büyük bir hızla dijital ekosistemle şekillenen yeni nesil şirketlere, girişimcilere kaptıracaklar.
Dijital ekosistemin doğası gereği startup’ların ve platformların gelişim seyri yerel pazarların yerine küresel pazarları da kapsayacak şekilde gelişiyor. Yeni ekosisteme adım atmakta ve melek yatırımcı olmakta yaşanacak her gecikme Bursalı girişimcileri sonradan telafisi mümkün olmayan bir konuma taşıyacak. Keza Türkiye’yi de kapsayacak şekilde genişleyecek startup’lara rakip oluşturmak neredeyse mümkün olmayacak. Platformları ele geçirerek ilerleyen dijital yatırımlarla rekabet etmek her geçen gün zorlaşıyor.
Elbette bu durum doğru zamanda yapılacak yatırımlarla Türkiyeli girişimciler için de geçerli. Desteklenecek başarılı startup’lar doğru stratejilerle global pazarda pay alabilir ve rekabet edebilir. Bursa kökenli olup, global pazarda yer edinecek ve isminden söz ettirecek dijital girişimlerle karşılaşabiliriz.
Bunu başarmanın önündeki en büyük sorun var olan sermayeyi melek yatırımcı kimliğiyle startup yatırımlarına yönlendirme konusundaki ürkeklik, isteksizlik. Bunun da en temel nedeni bilgi, vizyon ve cesaret eksikliği. Ellerinde sermaye ve zaman varken kendilerini geleceğe taşıyacak fırsatları değerlendirmelerini diliyorum.
Kurucusunun doğrudan teknoloji ekosisteminin içinden gelen bir isim olması nedeniyle Kulüp Holding’in bu konuda çok ciddi bir vizyon ve altyapı sunacağını, hem Bursa hem de Türkiye melek yatırım ekosistemine yepyeni bir fırsat yaratacağını düşünüyorum.
Dağhan Uzgur ile yaptığımız röportajı ve Kulüp Holding ile ilgili ayrıntıları buradan okuyabilirsiniz…
